Ο Μίκης Θεοδωράκης γεννήθηκε στις 29 Ιουλίου 1925 στη Χίο. Ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης πέθανε σήμερα, 2 Σεπτεμβρίου σε ηλικία 96 ετών...
Ήταν ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες συνθέτες και είχε
μικρασιατική και κρητική καταγωγή. Η επιρροή του παγκόσμια.
Εκτός από τη μουσική διακρίθηκε και σε άλλους τομείς. Υπήρξε
πολιτικός, πρώην υπουργός, τέσσερις φορές εκλεγμένος βουλευτής του ελληνικού
κοινοβουλίου και ακτιβιστής τιμημένος με το Βραβείο Ειρήνης Λένιν το 1983.
Έχει ασχοληθεί με όλα τα είδη της μουσικής, ενώ έχει
συνθέσει τον ίσως πιο αναγνωρίσιμο ελληνικό ρυθμό διεθνώς, το συρτάκι “Ζορμπάς”
(1964), βασισμένο σε παραδοσιακή κρητική μουσική.
Επίσης ασχολήθηκε με την κλασική μουσική γράφοντας
συμφωνίες, ορατόρια, μπαλέτα, όπερες και μουσική δωματίου.
Συνθέσεις του έχουν ερμηνευτεί από καλλιτέχνες παγκοσμίου
φήμης, όπως οι Beatles, η Σίρλεϊ Μπάσεϊ, η Τζόαν Μπαέζ και η Εντίθ Πιάφ, ενώ
έχει γράψει μουσική για γνωστές ταινίες όπως: Φαίδρα (1962), Αλέξης Ζορμπάς
(1964), Ζ (1969) και Σέρπικο (1973).
To 1970, για την μουσική στη ταινία Ζ, του απονεμήθηκε το
βραβείο BAFTA για πρωτότυπη μουσική, ενώ ήταν υποψήφιος στην ίδια κατηγορία του
1974, για την ταινία State of Siege, και το 1975, για την ταινία Serpico.
Επίσης ήταν υποψήφιος για Grammy το 1966 και το 1975 για το
μουσικό θέμα των ταινιών Ζορμπάς και Serpico αντίστοιχα.
Το πιο σημαντικό του έργο θεωρείται η μελοποιημένη ποίηση,
χρησιμοποιώντας ως στίχους ποιήματα βραβευμένων ποιητών ελληνικής και ξένης
καταγωγής, όπως οι Γιάννης Ρίτσος (Βραβείο Ειρήνης Λένιν 1976), Γιώργος Σεφέρης
(Νόμπελ 1963), Πάμπλο Νερούδα (Νόμπελ 1971), Οδυσσέας Ελύτης (Νόμπελ 1979).
Το 2000 υπήρξε υποψήφιος για βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.
Τα παιδικά του χρόνια
Οι γονείς του συναντήθηκαν στην Μικρά Ασία, λίγο πριν από
την Μικρασιατική Καταστροφή. Τα παιδικά του χρόνια ο Μίκης Θεοδωράκης τα πέρασε
σε διάφορες πόλεις της ελληνικής επαρχίας όπως στη Μυτιλήνη, Γιάννενα,
Κεφαλλονιά, Πύργο Ηλείας, Πάτρα και κυρίως στην Τρίπολη Αρκαδίας, λόγω των
συχνών μεταθέσεων του δημοσίου υπαλλήλου πατέρα του. Στην Τρίπολη, μόλις 17
ετών, δίνει την πρώτη του συναυλία παρουσιάζοντας το έργο του Κασσιανή και
παίρνει μέρος στην αντίσταση κατά των κατακτητών.
Στη μεγάλη διαδήλωση της 25ης Μαρτίου 1943 συλλαμβάνεται για
πρώτη φορά από τους Ιταλούς και βασανίζεται. Διαφεύγει στην Αθήνα, όπου
οργανώνεται στον ΕΛΑΣ και εκτελεί χρέη διαφωτιστή στον Πέμπτο Τομέα της ΕΠΟΝ,
ενώ αγωνίζεται και σαν διμοιρίτης τής Μεταξωτής διμοιρίας του 1ου τάγματος της
Νέας Σμύρνης κατά τα Δεκεμβριανά. Συγχρόνως σπουδάζει στο Ωδείο Αθηνών με
καθηγητή τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη.
Μίκης Θεοδωράκης
Η εξορία του Μίκη Θεοδωράκη και οι συλλήψεις
Μετά τα Δεκεμβριανά, καταδιώκεται από τις αστυνομικές αρχές.
Για ένα διάστημα ζει παράνομα στην Αθήνα. Συλλαμβάνεται στις μαζικές συλλήψεις
στις 9/10 Ιουλίου 1947, και κατόπιν στέλνεται εξόριστος με σχετική ελευθερία
κινήσεων στην Ικαρία, όπου είναι ο κομματικός υπεύθυνος του χωριού εξορίας, από
όπου θα προσπαθήσει ανεπιτυχώς να αποδράσει με τους άλλους εξόριστους υπό τον
Βασίλη Ζάννο.
Με τη γενικευμένη αμνηστία που δίνει η κυβέρνηση του
Θεμιστοκλή Σοφούλη περνάει στη παρανομία στη προσπάθεια συμμετοχής σε ένοπλες
ομάδες του Δημοκρατικού Στρατού Αθηνών και βρίσκεται στην ομάδα του Παύλου
Παπαμερκουρίου.
Μίκης Θεοδωράκης
Συλλαμβάνεται ξανά στο σπίτι του πατέρα του όπου βρήκε
καταφύγιο όντας άρρωστος από πλευρίτιδα, αλλά στη συνέχεια στέλνεται ξανά
εξόριστος στην Ικαρία αυτή τη φορά σε συνθήκες πειθαρχηµένης διαβίωσης για
λίγους μήνες, όπου γράφει το έργο «Ελεγείο και θρήνος στον Βασίλη Ζάννο» στη
μνήμη του Βασίλη Ζάννου που εκτελέστηκε το 1948.
Έπειτα στέλνεται στο στρατόπεδο της Μακρονήσου όπου
βασανίζεται μέχρι παράλυσης. Σύμφωνα με πηγές αρνητικές διακείμενες στον
Θεοδωράκη στις 18/04/1949 κάνει δήλωση μετανοίας, ενώ ο ίδιος το έχει αρνηθεί.
Η επιστροφή του Θεοδωράκη στην Ελλάδα
Το 1960 επιστρέφει στην Ελλάδα. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου
έτους ηχογραφείται για πρώτη φορά ο Επιτάφιος, που ανοίγει έναν καινούργιο
δρόμο για το ελληνικό τραγούδι, όχι μόνο γιατί σηματοδοτεί μία ουσιαστική
αλλαγή στη μουσική φόρμα, αλλά γιατί παντρεύει τη σύγχρονη λαϊκή μουσική με τη
σύγχρονη ελληνική ποίηση.
Η πρώτη εκδοχή του Επιτάφιου του Γιάννη Ρίτσου (γράφτηκε το
1958) ηχογραφήθηκε από τη Νάνα Μούσχουρη σε ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας
Μάνου Χατζιδάκι. Την ίδια χρονιά ο Μίκης Θεοδωράκης αρχίζει και, σχεδόν,
τελειώνει το Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη.
Μίκης Θεοδωράκης
“Εν τούτοις δεν βιάστηκα να το παρουσιάσω, όπως λέει και ο
ίδιος στο βιβλίο του “Μουσική για τις μάζες”, γιατί διαισθανόμουνα ότι το
ελληνικό κοινό δεν ήταν ακόμη ώριμο για να το δεχτεί. Η πρώτη εκτέλεσή του
έγινε στα τέλη του 1964″.
Το 1960, επίσης, ο Μίκης Θεοδωράκης γράφει τη μουσική για τα
Επιφάνεια, σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη, και συνθέτει δεκάδες κύκλους τραγουδιών που
βρίσκουν βαθύτατη απήχηση στην Ελλάδα. Ιδρύει την Μικρή Συμφωνική Ορχήστρα
Αθηνών και δίνει πολλές συναυλίες στη χώρα προσπαθώντας να εξοικειώσει τον
κόσμο με τη συμφωνική μουσική.
Το 1963 μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη ιδρύεται η
«Νεολαία Λαμπράκη», της οποίας εκλέγεται Πρόεδρος.[36] Την ίδια εποχή εκλέγεται
βουλευτής της ΕΔΑ και το 1964 αποκτά διεθνή αναγνώριση με τη σύνθεση της
μουσικής για την ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη, Αλέξης Ζορμπάς (Zorba the
Greek).
Η δράση του τα χρόνια της δικτατορίας
Την 21η Απριλίου του 1967 περνάει στην παρανομία και
απευθύνει την πρώτη έκκληση για αντίσταση κατά της Δικτατορίας στις 23
Απριλίου. Τον Μάιο του 1967 ιδρύει μαζί με άλλους την πρώτη αντιστασιακή
οργάνωση κατά της Δικτατορίας, το ΠΑΜ και εκλέγεται πρόεδρός του.
Συλλαμβάνεται τον Αύγουστο του 1967. Ακολουθεί η φυλάκισή
του στην οδό Μπουμπουλίνας, η απομόνωση, οι φυλακές Αβέρωφ, η μεγάλη απεργία
πείνας, το νοσοκομείο, η αποφυλάκιση και ο κατ’ οίκον περιορισμός, η εκτόπιση
με την οικογένειά του στη Ζάτουνα Αρκαδίας, και τέλος το στρατόπεδο Ωρωπού.
Πολλά από τα καινούργια έργα του καταφέρνει με διάφορους
τρόπους να τα μεταβιβάσει στο εξωτερικό, όπου τραγουδιούνται από τη Μαρία
Φαραντούρη και τη Μελίνα Μερκούρη.Στον Ωρωπό η κατάσταση της υγείας του
επιδεινώνεται.
Στο εξωτερικό ξεσηκώνεται θύελλα διαμαρτυριών.
Προσωπικότητες, όπως οι Ντμίτρι Σοστακόβιτς, Άρθουρ Μίλερ, Λώρενς Ολίβιε, Υβ
Μοντάν και άλλοι, δημιουργούν επιτροπές για την απελευθέρωσή του.
Τελικά, υπό την πίεση αυτή αποφυλακίζεται και ταξιδεύει στο
Παρίσι τον Απρίλιο του 1970.
Στο εξωτερικό απευθύνει νέο κάλεσμα για την πτώση της
δικτατορίας και την επαναφορά της Δημοκρατίας στην Ελλάδα.
Το 1972 επισκέπτεται το Ισραήλ δίνοντας συναυλίες και
συναντάται με τον Γιασέρ Αραφάτ, στον οποίο επιδίδει το μήνυμα της ισραηλινής
κυβέρνησης και προσπαθεί να τον πείσει να αρχίσει συζητήσεις με την άλλη
πλευρά.
Η συμμετοχή του στα κοινά ως βουλευτής
Το 1974 με την πτώση της Δικτατορίας γυρίζει στην Ελλάδα.
Δίνει πολλές συναυλίες τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό μαζί με τη
Μαρία Φαραντούρη. Παράλληλα συμμετέχει στα κοινά είτε ως απλός πολίτης, είτε ως
βουλευτής (τις περιόδους 1981-86 και 1989-92) είτε ως υπουργός Επικρατείας
(1990-92), θέσεις από τις οποίες τελικά παραιτείται.
Το 1976 ιδρύει το Κίνημα «Πολιτισμός της Ειρήνης» και δίνει
διαλέξεις και συναυλίες σε όλη την Ελλάδα. Το 1983 του απονέμεται το Βραβείο
Λένιν για την Ειρήνη. Το 1986 γίνεται πραγματικότητα η δημιουργία επιτροπών
ελληνοτουρκικής φιλίας στην Ελλάδα με πρόεδρο τον ίδιο και στην Τουρκία με τη
συμμετοχή γνωστών πνευματικών ανθρώπων όπως ο Αζίζ Νεσίν, ο Γιασάρ Κεμάλ και ο
Ζυλφύ Λιβανελί.
Ο Θεοδωράκης δίνει πολλές συναυλίες στην Τουρκία, που τις
παρακολουθούν κυρίως νέοι με συνθήματα υπέρ της φιλίας μεταξύ των δύο λαών.
Αργότερα παίζει και πάλι το ρόλο του άτυπου πρεσβευτή ειρήνης, μεταφέροντας
μηνύματα των Ελλήνων πρωθυπουργών, του Ανδρέα Παπανδρέου και του Κωνσταντίνου
Μητσοτάκη προς την τουρκική κυβέρνηση.
Το 1988 διοργανώνονται στην τότε Δυτική Γερμανία με δική του
πρωτοβουλία δύο συνέδρια για την ειρήνη, στο Τύμπιγκεν και την Κολωνία.
Συμμετέχουν πολιτικοί όπως ο Όσκαρ Λαφοντέν και ο Γιοχάνες Ράου, φιλόσοφοι όπως
ο Φρίντριχ Ντίρενματ, συγγραφείς, πολιτειολόγοι και καλλιτέχνες.
Εκεί έχει την ευκαιρία να αναπτύξει τη θεωρία του για τον
ελεύθερο χρόνο και τη σημασία του στη διαμόρφωση ελεύθερων ανθρώπων.
Το 1989 βρέθηκε στο στόχαστρο της οργάνωσης 17 Νοέμβρη και
με κυβερνητική απόφαση, ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν ανάμεσα στους 200 Έλληνες με
καθημερινή περιφρούρηση με σκοπό τη προστασία του από πιθανό χτύπημα.
Συλλαλητήριο για την Μακεδονία στην Αθήνα
Ο Θεoδωράκης ήταν ένας από τους κύριους ομιλητές στο
Συλλαλητήριο για την Μακεδονία στην Αθήνα, το οποίο έλαβε χώρα στις 4
Φεβρουαρίου 2018. Στον λόγο του ανέφερε πως «Η Μακεδονία είναι μία, ήταν, είναι
και θα είναι πάντα ελληνική».
Μίκης Θεοδωράκης
Στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ και ο Γιάννης Μπουτάρης σχολίασαν
αρνητικά τις δηλώσεις του Θεοδωράκη. Επίσης, την μέρα πριν από το συλλαλητήριο
ομάδα αναρχικών πέταξε μπογιές στην είσοδο του σπιτιού του και στη συνέχεια
έγραψε απειλητικά μηνύματα, όπως για παράδειγμα: «Η ιστορία σου ξεκινάει από το
βουνό και καταλήγει στον εθνικό βούρκο της Πλ. Συντάγματος»
Πολιτική δραστηριότητα
Ο Μίκης Θεοδωράκης το 1974 κατέβηκε υποψήφιος με το
ψηφοδέλτιο της Ενωμένης Αριστεράς, όμως δεν κατάφερε να εκλεγεί.
Το 1978 μετά από πρόταση που δέχτηκε αποφάσισε να κατέβει
υποψήφιος δήμαρχος Αθηνών, υποστηριζόμενος από το ΚΚΕ, χωρίς να καταφέρει να
εκλεγεί.Το 1981 καταφέρνει να εκλεγεί βουλευτής στην εκλογική περιφέρεια της Βʹ
Πειραιά με το ψηφοδέλτιο του ΚΚΕ, το ίδιο επανέλαβε και το 1985.
Το 1990 με τη διάσπαση του ΚΚΕ και λόγω της διαφωνίας που
είχε με αυτή την κατάσταση, αποφασίζει να εκλεγεί ως ανεξάρτητος συνεργαζόμενος
βουλευτής με τη Νέα Δημοκρατία και διατελεί υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου και
Επικρατείας για περίπου 2,5 χρόνια.
Την 1η Δεκεμβρίου 2010 ο Μίκης Θεοδωράκης ανακοίνωσε την
ίδρυση Κινήματος Ανεξάρτητων Πολιτών με την ονομασία «Σπίθα». Το Σεπτέμβριο του
2013 αποφάσισε με επιστολή του να αποστρατευτεί από τη «Σπίθα».
Το 2015, κατά την εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση αρχικά
διάκειται ευνοϊκά προς αυτή, αλλά στη συνέχεια της άσκησε έντονη κριτική. Στο
δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου τάχτηκε υπέρ του όχι.
Τα βιβλία με την υπογραφή του Μίκη Θεοδωράκη
Πλούσιο είναι και το συγγραφικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη.
Μεταξύ άλλων έγραψε τα βιβλία «Το χρέος» (δύο τόμοι), εκδ. Τετράδια της
Δημοκρατίας 1970-1971, «Μουσική για τις μάζες», εκδ. Ολκός, 1972, «Στοιχεία για
μια νέα πολιτική», «Δημοκρατική και συγκεντρωτική αριστερά», εκδ. Παπαζήση,
1976, «Οι μνηστήρες της Πηνελόπης», εκδ. Παπαζήσης, 1976, «Περί Τέχνης», 1976,
εκδ. Παπαζήση, «Η αλλαγή. Προβλήματα ενότητας της Αριστεράς», 1978, «Μαχόμενη
Κουλτούρα», 1982, «Για την ελληνική μουσική», 1983 (το 1986 επανεκδόθηκε από
τις εκδόσεις Καστανιώτη), «Ανατομία της σύγχρονης μουσικής», εκδ. Σύγχρονη
Εποχή, 1983, «Star Sυstem», εκδ. Κάκτος, 1984, «Οι δρόμοι του αρχάγγελου»
(αυτοβιογραφία σε πέντε τόμους), εκδ. Κέδρος, 1986-1995, «Ζητείται Αριστερά»,
εκδ. Σιδέρη, 1989, «Αντιμανιφέστο», εκδ. Γνώσεις, «Πού πάμε;», εκδ. Γνώσεις,
1989, «Ανατομία της Μουσικής», εκδ. Αλφειός, 1990, «Να μαγευτώ και να μεθύσω»,
2000, εκδ. Λιβάνη, «Το μανιφέστο των Λαμπράκηδων», εκδ. Ελληνικά Γράμματα,
2003, η τριλογία «Πού να βρω την ψυχή μου…», 2003, εκδ. Λιβάνη, με αποσπάσματα
από συνεντεύξεις, άρθρα και ομιλίες του της τελευταίας δεκαετίας, «Μάνου
Χατζηδάκι εγκώμιον», 2004, εκδ. Ιανός, «Σπίθα για μια Ελλάδα ανεξάρτητη και
δυνατή», εκδ. Ιανός, 2011, «Διάλογοι στο λυκόφως-90 συνεντεύξεις», εκδ. Ιανός,
2016, και «Μονόλογοι στο λυκαυγές», εκδ. Ιανός, 2017.
Επίσης, συνέγραψε πολλούς κύκλους ποιημάτων που μελοποίησε ο
ίδιος, μεταξύ των οποίων και «Το τραγούδι του νεκρού αδελφού», «Ο Ήλιος και ο
Χρόνος», «Αρκαδία Ι», «Αρκαδία VI» και «Αρκαδία X» και το «Τραγούδι της γης»
από τη συμφωνία Νο 2. Έχει επίσης δημοσιεύσει πολλά έργα στα Γαλλικά.
Το προσωπικό αρχείο του παραχωρήθηκε από τον ίδιο στη Μουσική Βιβλιοθήκη Λίλιαν Βουδούρη και είναι προσβάσιμο στους ενδιαφερόμενους μελετητές.
